Wstęp
W miejscu pracy zagrożenie najechania przez maszynę lub urządzenie techniczne może występować w wielu branżach – od budownictwa po magazyny i produkcję. Brak odpowiednich procedur, niedostateczne szkolenia oraz nieuwaga pracowników mogą prowadzić do groźnych wypadków. Wypadki związane z najechaniem przez maszynę często skutkują poważnymi obrażeniami, a nawet śmiercią. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2023 roku zgłoszono 68 663 osoby poszkodowane w wypadkach przy pracy, co stanowi wzrost o 3,1% w porównaniu z 2022 rokiem (GUS, 2024). Znajomość zasad bezpieczeństwa, stosowanie środków ochronnych i przestrzeganie procedur może znacząco zmniejszyć ryzyko takich incydentów. Jakie są główne przyczyny tych zagrożeń, w których branżach występują najczęściej i jak skutecznie im zapobiegać? Odpowiedzi na te pytania znajdują się poniżej.
Czym jest najechanie przez maszynę i dlaczego jest niebezpieczne?
Najechanie przez maszynę oznacza przypadkowy lub niekontrolowany kontakt ciała pracownika z poruszającym się pojazdem lub urządzeniem, co może prowadzić do poważnych obrażeń ciała lub śmierci. Do wypadków tego typu dochodzi w różnych okolicznościach, a główne przyczyny obejmują brak widoczności operatora maszyn, szczególnie w przypadku pojazdów ciężkich lub wyposażonych w ograniczone pole widzenia, nieprzestrzeganie zasad BHP i brak wyznaczonych stref bezpiecznych dla pieszych, zbyt bliski kontakt ludzi i pojazdów, zwłaszcza w obszarach o dużym natężeniu ruchu maszynowego, awarie systemów zabezpieczających, takich jak czujniki ruchu czy systemy ostrzegawcze, błędy operatorów maszyn wynikające z braku doświadczenia lub zmęczenia oraz nieuwagę pracowników poruszających się w pobliżu urządzeń technicznych.
Skutki najechania
Konsekwencje najechania przez maszynę mogą być tragiczne. Wśród najczęściej odnotowywanych skutków znajdują się obrażenia kończyn, w tym amputacje oraz trwałe kalectwo, urazy wewnętrzne prowadzące do długotrwałego leczenia lub niepełnosprawności, śmierć pracownika w wyniku poważnych uszkodzeń ciała, straty materialne dla przedsiębiorstwa związane z przestojami w produkcji i koniecznością odszkodowań oraz problemy prawne dla pracodawcy wynikające z zaniedbań w zakresie BHP.
Branże, w których zagrożenie jest największe
Budownictwo
W sektorze budowlanym zagrożenie najechania przez maszynę jest szczególnie wysokie ze względu na pracę w dynamicznym i często nieprzewidywalnym środowisku. Maszyny takie jak koparki, dźwigi, wywrotki i wózki widłowe poruszają się po placach budowy, gdzie często panują trudne warunki widoczności. Ryzyko wzrasta zwłaszcza w sytuacjach, gdy pojazdy cofają lub gdy operator nie ma pełnej kontroli nad otoczeniem. W 2023 roku w budownictwie odnotowano 24 wypadki śmiertelne związane z maszynami (PIP, 2024), co pokazuje, jak poważne jest to zagrożenie.
Magazyny i logistyka
Wózki widłowe, transportery oraz inne urządzenia magazynowe stanowią poważne zagrożenie dla pracowników pieszych. W miejscach, gdzie przestrzeń jest ograniczona, a ruch intensywny, nawet chwilowa nieuwaga może prowadzić do wypadku. Statystyki pokazują, że w 2023 roku w Polsce wypadki z udziałem wózków widłowych najczęściej wynikały z najechania (20% przypadków), przygniecenia wózkiem (16,7%) oraz potrącenia (12,5%) (CIOP, 2024).
Produkcja i przemysł
W zakładach przemysłowych maszyny CNC, roboty montażowe oraz linie produkcyjne stwarzają wysokie ryzyko wypadków. Wypadki te często wynikają z nieprzestrzegania procedur bezpieczeństwa, braku szkoleń oraz niewłaściwego użytkowania maszyn. W 2023 roku odnotowano 23 wypadki śmiertelne w przetwórstwie przemysłowym, a w jednym z raportów NIOSH opisano przypadek pracownika najechanego przez autonomicznego robota transportowego (NIOSH, 2024).
Rolnictwo i leśnictwo
Maszyny rolnicze, takie jak traktory, kombajny i prasy do siana, są przyczyną wielu wypadków w rolnictwie. Wysoka liczba incydentów w tej branży jest związana z częstą obsługą dużych i ciężkich urządzeń w warunkach ograniczonej widoczności. Chociaż dokładne dane dotyczące najechań przez maszyny w tych sektorach nie są dostępne, wiadomo, że praca z ciężkim sprzętem w warunkach ograniczonej widoczności znacząco zwiększa ryzyko takich zdarzeń.
Jak zapobiegać najechaniu przez maszynę?
Zapobieganie wypadkom związanym z najechaniem przez maszynę wymaga zastosowania kilku kluczowych działań. Ocena ryzyka i organizacja stref bezpiecznych to podstawowe kroki, które obejmują wyznaczenie odrębnych tras dla pojazdów i pieszych, stosowanie oznaczeń poziomych i pionowych informujących o potencjalnych zagrożeniach oraz odpowiednią organizację stanowiska pracy, eliminującą ryzyko przypadkowego wejścia w obszar pracy maszyn. Kolejnym istotnym elementem są szkolenia i procedury BHP, które obejmują regularne szkolenia dla operatorów i pracowników pieszych, wprowadzenie procedur bezpiecznej obsługi maszyn, takich jak obowiązkowy system Lockout/Tagout (LOTO) oraz opracowanie i wdrożenie instrukcji postępowania w razie zagrożenia. Systemy techniczne i środki ochrony również odgrywają kluczową rolę, obejmując wyposażenie pojazdów i maszyn w kamery oraz czujniki ruchu, zapewnienie odzieży ochronnej z elementami odblaskowymi dla pracowników oraz wdrożenie systemów automatycznego zatrzymania maszyn w przypadku wykrycia przeszkody. Priorytetowe traktowanie kultury bezpieczeństwa to kolejny istotny aspekt, który obejmuje przeprowadzanie regularnych audytów BHP, wdrożenie systemu zgłaszania zagrożeń przez pracowników oraz promowanie bezpiecznych praktyk wśród personelu.
Najczęstsze mity i błędy
Mity:
- „Nowoczesne maszyny są całkowicie bezpieczne, więc nie trzeba zachowywać ostrożności.” – Nawet najbardziej zaawansowane technologicznie maszyny mogą stwarzać zagrożenie, jeśli operują w pobliżu ludzi, a zasady bezpieczeństwa nie są przestrzegane. Systemy czujników czy blokady mogą zawieść, a ludzkie błędy są główną przyczyną wypadków.
- „Operator zawsze widzi otoczenie maszyny.” – Wiele maszyn ma martwe strefy, których operator nie widzi nawet w lusterkach czy kamerach. Nawet niewielka nieuwaga lub ograniczona widoczność mogą prowadzić do poważnych wypadków.
- „Jeśli maszyna jedzie wolno, to nie stanowi zagrożenia.” – Nawet wolno poruszające się urządzenie może spowodować poważne obrażenia, zmiażdżenia lub amputacje. Nawet niewielka siła uderzenia może być śmiertelna, jeśli osoba znajdzie się pod maszyną lub zostanie przyciśnięta.
Błędy:
- Brak wyznaczonych stref ruchu – gdy piesi i maszyny poruszają się w tej samej przestrzeni bez wyraźnych oznaczeń i barier, ryzyko najechania gwałtownie rośnie.
- Niedostateczna widoczność – złe oświetlenie, martwe strefy czy brak sygnalizacji dźwiękowej utrudniają zauważenie poruszającej się maszyny.
- Brak komunikacji między operatorem a innymi pracownikami – w miejscach, gdzie pracuje wiele osób, brak jasnych sygnałów ostrzegawczych prowadzi do nieporozumień i wypadków.
- Rutyna i lekceważenie procedur – pracownicy, którzy codziennie pracują z maszynami, mogą bagatelizować zagrożenie, chodząc w pobliżu pracujących urządzeń czy ignorując strefy niebezpieczne.
- Brak odpowiednich środków ochrony osobistej – kamizelki odblaskowe, kaski czy sygnały ostrzegawcze mogą uratować życie, ale są często pomijane, zwłaszcza podczas krótkotrwałych prac.
- Pozostawianie maszyn w ruchu bez nadzoru – w wielu wypadkach maszyny są pozostawiane włączone na biegu jałowym, co zwiększa ryzyko przypadkowego uruchomienia i wciągnięcia pracownika w mechanizm.
Podsumowanie
Najechanie przez maszynę lub urządzenie techniczne to jedno z poważniejszych zagrożeń w miejscu pracy. Odpowiednie procedury, szkolenia i systemy zabezpieczające mogą skutecznie minimalizować ryzyko. Świadomość pracowników oraz ich zaangażowanie w przestrzeganie zasad bezpieczeństwa odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu wypadkom. Przestrzeganie procedur BHP, regularne szkolenia i stosowanie środków ochronnych to podstawowe kroki, które mogą uratować życie i zdrowie pracowników.
Treści publikowane w tej sekcji zostały częściowo wygenerowane przy użyciu modeli językowych AI (LLM). Pomimo staranności w ich tworzeniu, zaleca się ich weryfikację w oficjalnych źródłach i konsultację z ekspertami. Artykuły mają charakter informacyjny i nie stanowią wiążących porad prawnych ani specjalistycznych.